Tinh Thể – Đá – Khoáng Vật và Những Điều Cần Biết

Tinh thể có phải là đá không? Không phải! Nhưng cũng không hẳn vậy…

Tinh thể có phải là đá không? Đá là một khối rắn tự nhiên được tìm thấy trong trái đất và nó gồm hai hoặc nhiều hơn hai khoáng vật liên kết với nhau. Tuy rằng đá có thể được cấu tạo từ các khoáng vật và tinh thể nhưng bản thân chúng không thực sự là tinh thể.

Trải qua nhiều năm làm việc với những viên đá lung linh, những khoáng vật kỳ ảo hay độ rung động cao của các tinh thể chữa lành, chúng tôi biết rằng việc cố gắng phân tích sự khác biệt giữa những khoáng vật, đá và tinh thể đó không phải là việc dễ dàng vì có thể gây nhầm lẫn. Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe toàn diện, những thuật ngữ này lại thường được sử dụng thay thế cho nhau, khiến cho việc làm rõ cơ chế khoa học đằng sau chúng thậm chí còn khó khăn hơn. Đá, tinh thể và khoáng vật mặc dù đều có chung các đặc điểm nhưng chúng cũng có các định nghĩa riêng. Để đơn giản hóa, chúng tôi sẽ đưa ra một vài phân tích nhỏ dưới đây trước khi tìm hiểu sâu hơn về cơ chế khoa học và sự khác biệt đã phân loại từng mẫu vật vào danh mục đặc thù của nó.

• Đá tảng (rock) được tạo thành từ nhiều khoáng vật
• Tinh thể (crystal) là một khoáng vật có cấu trúc tinh thể (các nguyên tử tạo thành hình dạng lặp lại)
• Khoáng vật (mineral) là một chất vô cơ rắn hình thành một cách tự nhiên
• Đá cuội (stone) là một khoáng vật hoặc đá tảng phi kim loại

Đá quý

Đá quý (gemstone) luôn làm cho người ta thích ý. Màu sắc đẹp lấp lánh, năng lượng cao, và giàu tính chữa lành. Đá quý là một tinh thể khoáng (mineral crystal) đã được cắt mài và đánh bóng để làm cho nó bắt mắt hơn. Những viên đá quý nhỏ xinh này thường được dùng làm trang sức nhưng công năng của chúng không đơn thuần chỉ để trang trí. Mặc dù đôi lúc chúng ta có thiên hướng kết hợp đá quý vào các xu hướng chăm sóc sức khỏe toàn diện của thời đại mới hoặc đơn giản là làm phụ kiện trang trí, nhưng đá quý cũng có một lịch sử lâu đời với việc chữa lành về tinh thần, cảm xúc và thể chất. Không phải tất cả các khoáng vật đều được coi là một loại đá quý. Độ hiếm, vẻ đẹp và độ bền đều đóng một vai trò quan trọng trong việc phân loại đá quý, đó là lý do tại sao ruby (hồng ngọc), diamond (kim cương), sapphire (ngọc bích) đạt tiêu chuẩn trong khi những loại đá như granite (đá hoa cương) thì không. Điều đó không có nghĩa là tất cả các loại đá quý đều là đá quý hoặc đá bán quý, tuy chúng thường có gốc khoáng vật, nhưng bạn cũng có thể bắt gặp những loại đá quý có gốc hữu cơ, chẳng hạn như Amber (hổ phách).

Tinh thể

Tinh thể (crystal) là vật thể có cấu trúc tinh thể. Nó có cấu trúc như vậy là do các nguyên tử, phân tử và ion tự sắp xếp theo một mô hình ba chiều theo một trật tự lặp lại. Những cấu trúc tinh thể này có thể hình thành nhanh chóng, hoặc chúng có thể cần đến hàng nghìn hoặc thậm chí hàng triệu năm. Một tinh thể bông tuyết, muối, đường, băng và cát đều có cấu trúc tinh thể. Hàng tỷ nguyên tử tạo nên một cấu trúc tinh thể. Những cấu trúc tinh thể này xảy ra khi một chất rắn tách ra khỏi khí hoặc chất lỏng và các nguyên tử liên kết chặt với nhau để tạo nên một cấu trúc. Các tinh thể cũng được phân loại theo hình dạng của chúng, trong đó có bảy cấu trúc tinh thể khác nhau – sáu phương (hexagonal), lập phương (cubic), bốn phương (tetragonal), đơn tà (monoclinic), mặt thoi (rhombohedral) và trực thoi (orthorhombic).

Một số tinh thể có thể có cùng thành phần hóa học nhưng sự hình thành các nguyên tử bên trong tinh thể đó có thể thay đổi kết quả. Các tinh thể thạch anh ví dụ như Citrine (thạch anh vàng), Amethyst (thạch anh tím) và Rose Quartz (thạch anh hồng) đều có chung cấu trúc tinh thể nhưng khi có sự thay đổi nhiệt độ, hay có sự hiện diện của tạp chất và các chỉnh sửa tự nhiên về thành phần hóa học đều có thể thay đổi màu sắc hoặc kiểu dáng trực quan của tinh thể. Các tinh thể mà chúng ta biết và yêu thích có thể được hình thành dưới lòng đất trong lớp manti (lớp trung gian nằm giữa vỏ đất và lõi đất), nơi mắc ma và vỏ trái đất gặp nhau để tạo ra các hốc, tại đây các tinh thể hình thành từ sự thẩm thấu chất lỏng giàu khoáng chất. Chúng có thể hình thành trong các hốc đá do sự thay đổi của nhiệt, môi trường hoặc từ nước bề mặt (surface water). Có những tinh thể trên thị trường chúng ta có xu hướng gọi là tinh thể mặc dù chúng là một loại khác – ví dụ như Lapis Lazuli (hay ngọc lưu ly) thuộc phân loại đá và Obsidian (đá núi lửa) được coi là một loại khoáng vật.

Đá

Đá là vật thể bạn có được khi hai khoáng vật khác nhau liên kết với nhau. Bất cứ ai sống trên trái đất đều biết rằng đá có ở khắp mọi nơi, và chúng là một trong những nhân tố chính tạo nên lớp vỏ ngoài trái đất. Đá có thể phân hủy thành cát và đất và là một phần thiết yếu của toàn bộ hệ sinh thái của chúng ta. Nếu không có đá, chúng ta sẽ không có đất, điều đó ngăn thực vật nhận được nước và oxy mà chúng cần để phát triển.

Có ba loại đá khác nhau;

• Đá trầm tích (sedimentary rock) – được hình thành qua hàng nghìn năm do trầm tích bị nén bởi đại dương.
• Đá mắc ma/đá lửa (igneous rock) – khi núi lửa phun trào và dung nham phun ra và tràn ra trước khi nguội đi thành đá nóng chảy.
• Đá biến chất (metamorphic rock) – khi lực địa chất (geological force) cường độ mạnh gây ra quá trình hình thành đá biến chất trong lòng đất.

Một trong những cách đơn giản nhất để bạn hiểu về đá là hãy hình dung chúng là một khối rắn được tạo thành từ hàng nghìn hạt nhỏ khác nhau và có hơn hai khoáng vật liên kết. Ví dụ, người ta thường tìm thấy felspat (còn gọi là tràng thạch hay đá bồ tát) và thạch anh trong đá granite.

Các tảng đá ban đầu là đá mắc ma nhưng theo thời gian và sự thay đổi của môi trường, chúng bị biến đổi và có thể trở thành đá biến chất. Sự biến chất này có thể gây ra sự phá vỡ các khoáng vật hiện có và dẫn đến việc đá hình thành các khoáng vật mới hoặc kết hợp với các khoáng vật khác.

Lúc này, chúng ta sẽ có tinh hốc hay còn gọi là hốc tinh thể (geodes). Tinh hốc là cấu trúc đá có hốc, bên trong chứa đầy vật liệu khoáng và các tinh thể thạch anh nhỏ. Người ta thường tìm thấy Amethyst (thạch anh tím), Calcite và Banded Agate (đá mã não) bên trong các tinh hốc. Ngoài ra còn có những trường hợp tinh hốc hiếm hơn có thể chứa đá Opal hoặc Rhodochrosite (đá đào hoa). Các tinh hốc tuyệt đẹp và không có gì ngạc nhiên khi những người yêu thích tinh thể say mê chúng. Các nhà địa chất yêu thích chúng vì vẻ ngoài thu hút, nhưng không phải chuyên gia mới bị chúng mê hoặc. Một tảng đá trông chán ngắt mà khi vỡ ra lại để lộ vô số kho báu tiềm ẩn bên trong.

Các tinh hốc có thể hình thành ở những khu vực có rất nhiều hoạt động núi lửa. Một cách giải thích đơn giản là các khoảng trống hoặc chỗ trống nơi dung nham chảy qua sẽ được lấp đầy bằng các khoáng vật do nước mang theo trước khi đóng vỏ cứng. Bạn cũng có thể gặp các tinh hốc từ đá trầm tích được tìm thấy trong đá limestone (đá vôi) và đá dolomite. Những thứ đã từng là cây cối, rễ cây, vỏ hoặc bất kỳ loại vật chất hữu cơ nào đều có thể để lại một khoảng trống sau khi phân hủy và những hốc này có thể tạo thành khoáng vật. Những loại tinh hốc này có khuynh hướng nhỏ hơn về quy mô so với loại núi lửa.

Khoáng vật

Khoáng vật (mineral) được tạo thành từ chất rắn vô cơ. Chúng đều có cấu trúc tinh thể nhưng được tạo ra từ thành phần hóa học vô cơ. Khoáng vật xuất hiện trong thế giới tự nhiên và có thành phần hóa học ổn định và một cấu trúc bên trong có tổ chức với mô hình lặp lại. Nhưng không phải tất cả các khoáng vật đều là tinh thể, và khi chúng không có cấu trúc tinh thể này, chúng vẫn được gọi là khoáng vật (giống như đá Amber (hay hổ phách) là nhựa cây hóa thạch hoặc đá Jet hình thành từ than đá, hoặc thậm chí ngọc trai được hình thành từ động vật thân mềm có vỏ).

Nhiều khoáng vật được tạo thành từ hai hoặc nhiều hơn hai nguyên tố hóa học – ví dụ như tinh thể thạch anh trắng được tạo ra từ các nguyên tử silic và oxy. Ngoài ra, cũng có các khoáng vật được tạo thành từ các nguyên tố đơn, và những loại này chính là các kim loại quý – vàng, bạc, đồng, titan và carbon đều là các khoáng vật đơn nguyên tố. Có hàng ngàn và hàng ngàn loại khoáng vật bên ngoài kia và hàng năm có ít nhất 150 loại khoáng vật mới được phát hiện.

Khoáng vật tạo nên cả đá và tinh thể, từ fluorite đến garnet, calcite và pyrite, có thể có một vài sự chồng chéo giữa tinh thể, đá và khoáng vật, tuy nhiên, vẫn có những khác biệt lớn về mặt địa chất.

Sự khác biệt

Khoáng vật, đá, đá quý, tinh thể – thật không dễ phân biệt tất cả những điểm tương đồng và khác biệt giữa chúng. Bên dưới đây, chúng tôi có một số điểm tóm tắt để giúp bạn nhận dạng rõ…

Định nghĩa

Khoáng vật (mineral) là các hợp chất vô cơ có trong tự nhiên. Tinh thể (crystal) là vật liệu rắn có cấu trúc vi mô lặp lại. Đá (rock) là những khối rắn tự nhiên có thể chứa cả khoáng vật và cả các tinh thể cực nhỏ. Khoáng vật có xu hướng có hình dạng xác định giống như tinh thể, trong khi đá thì không có hình dạng xác định và không có thành phần hóa học xác định.

Kết cấu

Cấu trúc có tổ chức của các nguyên tử chính là một trong những điểm quan trọng nhất để hiểu tại sao một vật thể được gọi là tinh thể về bản chất. Từ khoảng cách nguyên tử đến góc liên kết, tinh thể đều có mô hình ba chiều lặp lại so với các chất rắn không kết tinh hoặc vô định hình (khoáng vật) vốn có sự tổ chức ngẫu nhiên về mặt cấu trúc.

Chúng xuất hiện như thế nào?

Khoáng vật luôn có tính tự nhiên trong khi tinh thể có thể được điều chế hoặc tạo ra từ phòng thí nghiệm, và một số loại đá nhất định có thể có nguồn gốc tự nhiên và cũng có thể có nguồn gốc nhân tạo.

Tính hóa học

Khoáng vật luôn là chất vô cơ, trong khi đó, tinh thể có thể là chất hữu cơ hoặc vô cơ. Đá cũng có thể là hữu cơ hoặc vô cơ.

Sự lai ghép

Như đã nói, có thể có rất nhiều sự giao thoa trong thế giới tinh thể, đá và khoáng vật và cũng có thể có sự lai tạp. Một số loại tinh thể thường gặp nhất có thể có chứa đá bên dưới bề mặt của chúng và ngược lại. Bên dưới đây là một vài ví dụ minh họa cho sự lai ghép…

• Lapis Lazuli: Lapis Lazuli (hay còn gọi là ngọc lưu ly) thực chất là đá chứ không phải khoáng vật. Nó có màu xanh lam đậm tuyệt đẹp từ lazurite và điểm lốm đốm với một lượng nhỏ Calcite trắng đục và cả Pyrite vàng. Tất cả điều này làm tăng thêm màu sắc mơ mộng và bề mặt kết cấu của nó khi ở dạng thô. Sự xuất hiện của Pyrite khiến Lapis Lazuli không còn ở trạng thái đá.
• Ametrine: Ametrine là một tinh thể và nó lai hai chủng loại màu khác nhau của họ thạch anh. Amethyst (thạch anh tím) là tinh thể màu tía chứa năng lượng điềm tĩnh còn Citrine (thạch anh vàng) có màu vàng kim và sáng. Khi nung nóng Amethyst, nó có thể biến thành Citrine; và trên thực tế, Amethyst đã qua xử lý nhiệt chiếm một phần lớn thị trường Citrine.
• Unakite: Unakite được tạo thành từ Epidote và Peach Feldspar và đôi khi là Clear Quartz (thạch anh trắng), đó là lý do tại sao đá này lại có cách phối màu cực kỳ độc đáo. Unakite là một dạng đá granite mà trong phân loại hóa học, về mặt kỹ thuật nó là một loại đá.
• Hematite: Hematite (hay còn gọi là đá máu) là một tinh thể oxit sắt. Nó là một phần của hệ tinh thể ba phương. Nó cũng được coi là một khoáng vật tạo đá, vì vậy, thực tế nó sở hữu nhiều đặc tính khác nhau. Nó được tìm thấy trong đá trầm tích, đá mắc ma và đá biến chất trên khắp thế giới. Nó có ánh bạc hoặc có màu đỏ và nâu sa thạch. Hematite là một quặng sắt quan trọng và là một trong những khoáng vật phong phú nhất được tìm thấy trong lớp vỏ nông của trái đất.

Khi hiểu được sự khác biệt giữa tinh thể, đá, khoáng vật và đá quý, chúng ta sẽ có cái nhìn sâu sắc hơn về những kho báu này từ đất mẹ. Nói về lĩnh vực chữa lành và sức khỏe toàn diện trong thế giới hiện đại, chúng ta có thể thấy những thuật ngữ này được sử dụng thay thế cho nhau hoặc thuật ngữ tinh thể được dùng để mô tả các loại đá quý và đá có tính thẩm mỹ cao và có sức mạnh chữa lành lớn. Bất kể đó là mảnh tinh thể thạch anh lấp lánh, hay một mảnh hắc diệu thạch (đá vỏ chai) sẫm màu và huyền ảo, hay fluorite giàu khoáng chất, hay những tinh hốc thạch anh tím, có thể thấy khoa học tự nhiên quả thật rất kỳ ảo và ngoạn mục.

Bạn có biết về những điều khác biệt này giữa đá và khoáng vật và tinh thể chưa hay đây là các thông tin hoàn toàn mới đối với bạn? Theo bạn thì đâu là những tinh thể đẹp nhất? Hãy chia sẻ những kiến thức tuyệt vời mà bạn có với chúng tôi trong phần bình luận nhé.

Theo Tiny Rituals Blog